28 Shkurt 2025

Çfarë e bën dikë hun dhe nga erdhën hunët? Historianët kanë debatuar prej kohësh për këto pyetje lidhur me luftëtarët e egër nomadë që kontribuuan në rënien e Perandorisë Romake dhe fillimin e “Mesjetës së Errët” në Europë.

Një teori kryesore mbi origjinën e hunëve pohon se këta kalorës luftëtarë e kishin prejardhjen nga ajo që sot është Mongolia, gjatë Perandorisë Xiongnu. Ata më pas u drejtuan drejt perëndimit, në Europë, duke kaluar në jug përmes Gjermanisë, duke lënë pas shkatërrim dhe vdekje.

Megjithatë, ekziston një boshllëk prej 300 vitesh midis rënies së Perandorisë Xiongnu dhe shfaqjes së hunëve në Europë rreth vitit 370 të erës sonë. Studiuesit janë pyetur nëse dëshmitë e ADN-së mund ta plotësojnë këtë boshllëk, sipas një raporti në revistën Proceedings of the National Academy of Sciences.

Një grup studiuesish u përpoqën ta zbardhin këtë çështje duke analizuar ADN-në e 370 individëve që jetuan nga shekulli II p.e.s. deri në shekullin VI të e.s. Ata morën mostra nga vende përgjatë rrugës së pushtimeve hune, nga stepa mongole, përmes Azisë Qendrore dhe deri në Pellgun e Karpatëve në Europë. Ata u përqendruan veçanërisht te vendvarrimet me tipare tipike të jetës nomade.

Gjetjet e tyre nuk përputheshin me pritshmëritë. Vetëm një grup i vogël i individëve të periudhës hune treguan shenja gjenetike kyçe të elitave të vona të Perandorisë Xiongnu.

“Ishte një surprizë,” tha Guido Alberto Gnecchi-Ruscone, biolog evolucionar në Institutin Max Planck dhe bashkautor i studimit, në një deklaratë për mediat.

Në vend të kësaj, provat gjenetike tregojnë për një origjinë më komplekse të hunëve. Ndërsa ata udhëtuan nga Mongolia drejt Europës, luftëtarë nga rajonet përgjatë rrugës mund t’u jenë bashkuar.

“ADN-ja dhe provat arkeologjike zbulojnë një mozaik prejardhjesh, duke treguar një proces të ndërlikuar lëvizjeje dhe ndërveprimi, në vend të një migrimi masiv,” shtoi Zsófia Rácz nga Universiteti Eötvös Loránd në Budapest, bashkautore e studimit.

Megjithëse pushtimet e hunëve ndryshuan peizazhin politik dhe kulturor të Europës, kontributi i tyre gjenetik ishte më i përzier. Një migrim që filloi në Azi la gjurmë gjenetike që gradualisht u zhvendosën drejt prejardhjes europiane, ndërsa ushtria e tyre luftonte në perëndim.

Këto gjetje dallojnë nga një valë e mëvonshme pushtuesish europianë: Avarët, të cilët u larguan nga perandoria e tyre në Azinë Lindore pasi u mposhtën nga turqit, dy shekuj pas sundimit të shkurtër të hunëve. Shumë nga pasardhësit e avarëve vazhduan të ruanin shenja gjenetike të Azisë Lindore. Kjo mund të shpjegohet nga fakti se hunët hynë në Europë gjatë një periudhe të gjatë kohore, ndërsa avarët u larguan me shpejtësi.

Studimi i ri hap shumë drejtime për kërkime të mëtejshme. Sa europianë iu bashkuan hunëve në marshimin e tyre? Në çfarë mase u përzien kulturat e tyre? Dhe si u transformuan shoqëritë e pushtuara nga hunët?